Η Παγκόσμια τράπεζα σπόρων Σβάλμπαρντ

μια από τις τράπεζες σπόρων που συμμετέχουν στο παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης σπόρων το οποίο δημιουργήθηκε με τη Διεθνή Συνθήκη Γενετικών Πόρων Φυτών του 2004. Βρίσκεται στο νησί Σπιτσβέργη του Νορβηγικού αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ, το οποίο βρίσκεται αρκετά κοντά στον Βόρειο Πόλο, σε μια απόσταση 1120 χλμ.

Η λειτουργία της άρχισε στις αρχές του 2008 και στόχος της είναι να βοηθήσει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη.

Η κατασκευή της κόστισε 8 εκ. δολάρια ΗΠΑ και χρηματοδοτήθηκε από τη Νορβηγική κυβέρνηση.

«Όποιος ελέγχει το γενετικό υλικό των φυτών, ελέγχει την παγκόσμια διατροφή για το μέλλον. Οι μεγάλες εταιρείες παράγουν σπόρους για όλο τον κόσμο και έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν αυτό που θέλουν». Αυτά είναι τα λόγια του κ. Νίκου Σταυρόπουλου, προϊσταμένου της Τράπεζας Γενετικού Υλικού της Ελλάδας, στο ΕΘΙΑΓΕ.

Πράγματι, στη σημερινή εποχή όλοι σχεδόν γνωρίζουμε πως υπάρχουν ελάχιστες πολυεθνικές εταιρείες, οι οποίες ελέγχουν απόλυτα την παγκόσμια αγροτική παραγωγή, ενώ κατακλύζουν ασφυκτικά την παγκόσμια αγορά με γενετικά τροποποιημένους σπόρους και υβριδικά φυτά.

Επιπλέον, όπως αναφέρεται στο Αρχιπέλαγος, μια  μη κυβερνητική οργάνωση του Αιγαίου με έδρα

στο Βαθύ Σάμου και που δραστηριοποιείται στη διατήρηση κιβωτού φυτογενετικού υλικού: η συνεχιζόμενη και συστηματική εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών φυτών θα μας οδηγήσει σύντομα στο σημείο να θεωρείται πολυτέλεια το δίλημμα κατά πόσο θέλουμε να καταναλώνουμε μεταλλαγμένα ή όχι. Όταν εξαφανιστούν οι τοπικές ποικιλίες καλλιεργήσιμων φυτών, μαζί τους θα εξαφανιστούν ανεπιστρεπτί και οι επιλογές μας, καθώς θα βρεθούμε διατροφικά εξαρτημένοι. Η ανάγκη να διαφυλαχθούν και να αναπαραχθούν οι παραδοσιακοί σπόροι της Ελληνικής γης μοιάζει να είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ.

Υπάρχει άγνοια κινδύνου ή απλώς αργοπορία στην δραστηριοποίηση; Το σίγουρο είναι πως θα πρέπει  σύντομα να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και να προνοήσουμε απέναντι στον συστηματικό έλεγχο των διατροφικών πηγών του κόσμου από μια μικρή ομάδα εταιρειών. Και το πρώτο βήμα ανακοπής της οποιασδήποτε μη φιλικής προς το περιβάλλον εξέλιξης είναι η αναγνώριση της τεράστιας σημασίας που έχει η διατήρηση των τοπικών, παραδοσιακών, ενδημικών, μη-τροποποιημένων αγροτικών ποικιλιών.

Ένας υπαρκτός κίνδυνος

Πρέπει να επισημανθεί επίσης, πως πίσω από την ανεξέλεγκτη καλλιέργεια υβριδίων ελλοχεύει ένας σοβαρός κίνδυνος. Κατά τη γονιμοποίησή τους, μέσω των εντόμων ή του αέρα, μπορούν να επιμολύνουν τοπικές ποικιλίες που βρίσκονται έως και 2 χλμ. μακριά. Όταν μία τοπική ποικιλία επιμολυνθεί, ο επόμενός της σπόρος θα αποκτήσει χαρακτηριστικά του υβριδίου και το κυριότερο είναι ότι θα εξασθενίσει η δυνατότητά του να σχηματίζει παραγωγικούς σπόρους. Δηλαδή, μία ποικιλία που χρειάστηκε αιώνες για να εξελιχθεί, μπορεί να εξαφανιστεί ακόμα και σε μία μόνο καλλιεργητική περίοδο. Έτσι, οι τοπικές ποικιλίες που πολλοί αγρότες προσπαθούν ακόμα να διατηρούν και να καλλιεργούν, συχνά επιμολύνονται εν αγνοία τους.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως άτομα

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτήν την κατάσταση, πρέπει να κινητοποιηθούμε τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Για παράδειγμα, οι αγρότες ενός οικισμού, χωριού ή ακόμα κι ενός νησιού, μπορούν να πάρουν μία συλλογική απόφαση, έτσι ώστε να σταματήσουν να εισάγονται στην περιοχή τους σπόροι ή φυντάνια από υβριδικές ποικιλίες. Επίσης, η εισαγωγή τους μπορεί να σταματήσει σε τοπικό επίπεδο με σχετική απόφαση των τοπικών γεωργικών συνεταιρισμών, εμπόρων γεωργικών προϊόντων, καθώς και των γεωπόνων, οι οποίοι συχνά εμπορεύονται υβρίδια, αντί να συμβουλεύουν τους αγρότες ενάντια στη χρήση τους.

Λύσεις μεγαλύτερης εμβέλειας

Μια μακροχρόνια αλλά και ελπιδοφόρα δράση είναι η δημιουργία τραπεζών σπόρων. Εδώ γίνεται συγκέντρωση και φύλαξη των σπόρων, καθώς και ο πολλαπλασιασμός και η διάδοση της καλλιέργειας τοπικών ποικιλιών καλλιεργήσιμων φυτών τόσο από διάφορα νησιά όσο και από περιοχές της ηπειρωτικής χώρας.

Ένα ηχηρό παράδειγμα αποτελεί η Παγκόσμια τράπεζα σπόρων Σβάλμπαρντ. Είναι μια από τις τράπεζες σπόρων που συμμετέχουν στο παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης σπόρων το οποίο δημιουργήθηκε με τη Διεθνή Συνθήκη Γενετικών Πόρων Φυτών του 2004.

Βρίσκεται στο νησί Σπιτσβέργη του Νορβηγικού αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ, αρκετά κοντά στον Βόρειο Πόλο, σε μια απόσταση 1120 χλμ. Η λειτουργία της άρχισε στις αρχές του 2008 και ο στόχος της είναι να βοηθήσει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη. Η κατασκευή της κόστισε 8 εκ. δολάρια ΗΠΑ και χρηματοδοτήθηκε από τη Νορβηγική κυβέρνηση. Διοικείται μετά από τριμερή συμφωνία της Νορβηγικής κυβέρνησης, του διεθνούς οργανισμού Global Crop Diversity Trust και του Nordic Genetic Resource Center (Κέντρο Γενετικών Πόρων των Σκανδιναβικών χωρών).

Στην Ελλάδα αυτήν την συλλογή και προσπάθεια διατήρησης για τις μελλοντικές γενιές ανέλαβαν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά και το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας με εγκαταστάσεις στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με φορείς στα νησιά μας και στην ενδοχώρα.

Η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, με επιστημονική γνώση, συστηματική προσπάθεια και συνεργασία μπορεί να μας εξασφαλίσει ένα πιο σίγουρο μέλλον και κυρίως πιο ασφαλείς λύσεις στον τρόπο διαχείρισης των διατροφικών μας πόρων.[Θανάσης Βαρυπάτης-soferina.com]

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο έντυπο AgroS, το οποίο εξέδωσε η ομάδα της Soferina με αφορμή την παρουσία του περιοδικού στην κλαδική έκθεση της Δ.Ε.Θ, Agrotica 2016.  

. παρακαλούμε τους αναγνώστες σε καθε επιτρεπτή αντιγραφή των κειμένων - φωτογραφίας, σε δημόσιες κοινοποιήσεις να αναφέρονται όλες οι πηγές που αναγραφοντε.. ευχαριστούμε ©magicArt pages _#VoluntaryArtCommunity_Action4eu_org

- ☺ -